بوی بد دهان و درمان آن (هالیتوزیس) Halitosis که در فارسی به آن بیاستو می‌گویند یک مشکل اجتماعی به شمارمی‌آید. عقیده همگانی بر این است که بوی بد دهان از رعایت نکردن کامل بهداشت دهان ناشی می‌شود، در حالی که ممکن است در واقع به دنبال بیماری‌های گوناگون حفره‌ی دهان یا بیماری‌های اندام‌های مختلف بدن باشد.بوی بد دهان در ۷۰ درصد موارد از حفری دهان و در ۳۰ درصد از دیگر نقاط بدن پدید می‌آید. به ‌رغم شیوع بالای آن در بین مردم، بیشتر افراد گرفتار، ازبوی بد دهان خود ناآگاه و متأسفانه گاهی پزشکان و دندانپزشکان نیز نسبت به آن بی‌تفاوت هستند.

علت و تشخیص :

۱- بوی بد تنفس صبحگاهی: آب دهان دارای خاصیت ضدعفونی‌کنندگی بوده و در طی خواب، ترشح آن تقریباً متوقف می‌شود.این کار اجازه می‌دهد تا باکتری‌ها با تکثیر خود گازهای بودار تولید کنند.افزون بر این بزاق انباشته شده در حفره‌ی دهان به علت ماندن، قلیایی شده که زمینه را برای رشد باکتری‌ها مساعد نموده و منجر به ایجاد بوی تعفن ناشی از تجمع اسید آمینه در بزاق می‌شود.

۲- دهان خشک: خشکی دهان ممکن است در اثر خواب، تنفس دهانی، گرفتگی بینی، تب بالا، کم‌آبی بدن، عوارض جانبی بسیاری از داروها و انواع بیماری‌ها بوجود آید. در حالت مزمن ممکن است باعث پوسیدگی دندان‌ها و عفونت دهان و تولید بوی بد گردد. داروهایی که باعث خشکی دهان می‌شوند عبارتند از: داروهای ضدافسردگی، ضدحساسیت، ضدفشارخون، ضداضطراب، ضددردها، مخدرها و غیره.

۳- بالا رفتن سن: کیفیت بوی تنفس در سنین مختلف تغییر می‌کند. تنفس نوزادان و کودکان به طور معمول ناخوشایند نیست. از نوجوانی تا میانسالی کم‌کم بوی تنفس زننده می‌شود. درسنین بالاتر به علت تغییرات بافت غدد بزاقی، مقدار و کیفیت بزاق تغییر پیدا کرده و حتی با بهداشت خوب دهان، بوی بد تنفس افراد مسن شدیدتر وزننده‌تر می‌شود.

۴- اجزای مصنوعی دهان و دندان: دندان‌های مصنوعی، پل‌های متحرک، روکش‌های جداگانه و اجزای ارتودنسی ممکن است تکه‌های مواد خوراکی را در زیر خود جمع کرده و باعث بوی بد دهان گردند. بنابراین پروتزهای مصنوعی باید هر روز از دهان بیرون و تمیز شوند و یا توسط دندانپزشک در محل خود ثابت گردند.

۵- گرسنگی: جویدن غذا منجر به افزایش جریان بزاق و عمل ضدعفونی کردن محیط دهان می‌شود که به طور معمول بوی بددهان را کاهش یا رفع می‌نماید. بنابراین گرسنگی ممکن است باعث بوی بد دهان شود.

۶- تنباکو: به طور معمول استفاده از هرگونه تنباکو به دلایل شیمیایی باعث بوی بد دهان می‌شود.

۷- رژیم خوراکی: پیاز، سیر، موسیر، ادویه و الکل پس از خوردن، جذب خون شده و متابولیسم‌های حاصل از این موارد به صورت گاز از طریق شش‌ها وتنفس دفع و باعث ایجاد بوی ویژه خود می‌گردند. همچنین ریه‌ها فرآورده‌های فرعی پروتئین (انواع گوشت‌ها) و چربی را که عامل ایجاد بوی بد دهان هستند دفع می‌کنند و باعث احساس بوی بد می‌شوند.

۸- بهداشت بد دهان: بهداشت نامناسب دهان همراه با عواملی مانند پوسیدگی دندان، پلاک، جرم و تکه‌های غذایی فاسد شده منجر به افزایش رشد باکتری‌ها و پدیدار شدن بوی بد دهان می‌گردد.

۹- بیماری‌های دهان: التهاب لثه، بیماری‌های دندان، آبسه‌یدندان، التهاب دهان و زبان، عفونت‌های قارچی دهان، سرطان دهان و حلق،عفونت لوزه‌ها از علل بوی بد دهان هستند.

۱۰- کمبود موادغذایی: کمبودویتامین ب۱۲، آهن و روی باعث ایجاد زخم یا شکاف در مخاط دهان و زبان شده وبه علت تجمع تکه‌های غذایی و تعفن آن در شکاف‌ها، بوی بد در دهان پدیدارمی‌شود.

۱۱- بیماری‌های غدد بزاقی بناگوشی: مانند اوریون، سنگ مجاری غددبزاقی، توده و التهاب غدد بناگوشی.

۱۲- بیماری دیابت قندی: در صورت بالارفتن قند، خون اسیدی شده و کتون از طریق تنفس دفع و ایجاد بوی استون می‌نماید.

۱۳- نارسایی کلیه‌ها: نارسایی کلیه‌ها با افزایش اوره‌ی خون ممکن است بویی شبیه بوی ادرار یا آمونیاک در تنفس استشمام شود و از این بو اغلب به عنوان «بوی ماهی» نام برده می‌شود.

۱۴- بیماری کبدی: در سیروزکبدی (کوچک شدن جگر) بوی خون فاسد شده یا «تخم مرغ گندیده» یا «کپک زده»به مشام می‌رسد.

۱۵- سرطان خون: ممکن است باعث تولید «بوی خون مانده» وفاسد شده گردد.

۱۶- بیماری‌های گوارشی: یبوست، التهاب حاد معده، زخم معده،سوء‌هاضمه، سرطان معده، ترش کردن معده. در صورت بازگشت محتویات معده به مری ممکن است «بوی چرکی» در تنفس ایجاد گردد و در صورت خونروی معدِه‌ای روده‌ای بوی تنفس مانند «بوی خون فاسد» خواهد بود.

۱۷- بیماری‌های بینی وسینوس‌ها: التهاب بینی، سینوزیت مزمن، توده و جسم خارجی در حفره‌ی بینی باعث رشد باکتری‌ها و ایجاد «بوی تعفن» در تنفس خواهد شد.

۱۸- بیماری‌شش‌ها: مانند برونشیت، پنومونی (ذات‌الریه یا سینه‌پهلو)، سل، تومورهای ریوی و… ممکن است ایجاد بوی تعفن نمایند.

۱۹- روزه‌داری: به دلیل گرسنگی طولانی و تولید کتون در خون بوی استون از دهان به مشام می‌رسد.

۲۰- تشنگی:کاهش آب بدن و به دنبال آن کاهش آب دهان، میکروب‌ها در محیط خشک دهان رشدمی‌کنند.

سفارش ‌های بهداشتی :

۱- دست‌کم روزی دو بار مسواک بزنید و یک باراز خلال یا نخ دندان استفاده نمایید.

۲- زبان و سقف دهان را نیز مسواک بزنید، زیرا در کاهش بوی بد دهان به‌ویژه در بوی بد صبحگاهی دهان مؤثراست.

۳- از رژیم کم‌چربی، با سبزی و میوه‌ فراوان استفاده نمایید.

۴- ازمصرف بی‌مورد داروهای خشک کننده‌ی دهان خودداری نمایید.

۵- اگر دهان خشک یک مشکل همیشگی است از بزاق مصنوعی استفاده کنید. البته جویدن آدامس یا مکیدن آب‌نبات نعنایی به افزایش بزاق کمک می‌کند. می‌توانید از شربت به‌لیمو، مایعات و ماست نیز استفاده کنید.

۶- جهت کاهش پلاک و التهاب لثه از درمان‌شویه‌های حاوی کلرهگزیدین استفاده نمایید. استفاده از داروی کلروهگزیدین به مدت ۶ ماه و شستشوی ضدمیکروبی دهان، میزان بعضی باکتری‌هارا حداقل ۵۰ درصد کاهش می‌دهد.

۷- زیرنظر پزشک به درمان انواع بیماری‌های مولد بوی بدن دهان بپردازید